AÖF - Türk Dili ve Edebiyatı Ders Notları

20. YÜZYIL KAZAK EDEBİYATI Çağdaş Kazak Edebiyatı, 19. yüzyılda başlar. Çağdaş edebiyat kendi arasında:  1. Hazırlık Dönemi (19. yüzyıl) 2. Hürriyet Dönemi (1905-1920 arası) 3. Sovyet Dönemi (1920’den sonraki devir) olarak üç bölümden oluşmaktadır. Bağımsızlıktan sonraki (1991) edebiyat da ayrı bir dönem olarak değerlendirilebilir.1.HAZIRLIK DÖNEMİ: Rusların Kazakistan’ı istilası ile başlar.  Kazak aydınları Rusça öğrenirler ve bu dille yazılan eserler aracılığı ile Avrupa’nın ve dünyanın diğer ülkelerinin edebiyat ve fikir hayatı ile yaşayışları hakkında bilgiler edinirler. Bu şekilde Kazak edebiyatında roman, hikâye, tiyatro gibi yeni türler ortaya çıkar.Hazırlık döneminin en önemli kişileri Abay Kunanbayulı, Şokan Velihanov ve İbray (İbrahim) Altınsarin’dir.       ABAY KUNANBAYULI Abay , çağdaş Kazak edebiyatının ve dilinin kurucusu sayılır. Doğuyu ve batıyı iyi tanıyan Abay, 1880’de ilk Kazak ozan ve yazarı olarak ortaya çıkar. Kazak Türkçesini ustaca kullanma

KAZAK DİLİ  Kazakistan Cumhuriyeti’nin resmi dilidir . Kazakistan, Doğu Türkistan, Moğolistan, Kırgızistan ve Özbekistan ile başka ülkelerde dağınık yaşayan Kazaklar tarafından konuşulan dildir. Türkçe’nin Kıpçak dil grubundadır. Kazak dilinde “ş” yerine “s”; “ç” yerine “ş” kullanılır , bazı yazılı durumlarda m/b/p ile n/d/t sessizleri ortaya çıkar.Kazak halkı son yüz yılda iki defa alfabe değiştirdi. 1929’a kadar Arap, 1929’dan 1940’a kadar Latin ve 1940’dan sonra Kril harflerine dayalı alfabe kullandılar. 1991’de bağımsızlığın kazanılmasından sonra bir grup Kazak aydını Arap harflerine dönülmesini tavsiye ederken bir başka grup, diğer Türk halkları ile ortak bir alfabe istediler. Bu ikinci grup 34 harfli ortak alfabeyi destekledi. 8. yüzyılda kullanılan Göktürk alfabesini tavsiye edenler oldu. Çoğunluk mevcut alfabeden yana olsa da Latin alfabesine dayalı bir alfabe üzerinde çalışılmaktadır.Kazak edebî dilinin başlangıcı 19. yüzyılın ortalarına rastlar. Bu edebî dil,

XIX. YY DA ENCUMENI ŞUARA: “Encümen-i şuara” bir cins isimdir. Asırlar boyu, “Padişah sarayında veya vilayetlerde-ki şehzadelerin saraylarında, etraflarında birer muhit edinmiş devlet büyüklerinin konaklarında tertib edilen ve şairlerin de hazır bulunduğu içki ve şiir meclislerinin” ismi-ne genel olarak “encümen-i şuara” denmiştir.Ekâbirin konak, köşk ve sahilhaneleri haricinde, şairlerin kendi evlerinde, müdavimi oldukları meyhanelerde ve dükkânlarda, mevsim müsaade ederse, bağ ve bahçelerde toplanıp encümen-i şuara kurdukları da olurAsrın ediplerinin buluşup konuştukları, yeni eserlerini okuyup fikir alışverişinde bulundukları yerler maziden kopmamıştır.

1 UNİTE Eski türk edebiyatının en önemli kaynakları hiç şuphesiz o dönemin edebi eserleridir.Bunların başında divanlar ve mesneviler gelir. --tezkire arapça( ز ك ر ) z k r kökunden turemiştır.hatırtatmaya vesile olan şey anlamına gelir.